EN 614-1:2006+A1:2009 makinelerin tasarımında ergonomik ilkeleri tanımlayan temel standartlardan biridir. Bu standart ergonomik prensiplere dair rehberlik sağlar ve tasarım süreçlerine bu ilkelerin nasıl dâhil edilmesi gerektiğini açıklar.
Bu yazı serimizde standardın gereklerini ele alacağız. Makinelerin CE işaretlemesi ile ilgili şartları sağlaması için bu standardı dikkate almayı unutmayın.
Madde 4.1 Genel İlkeler
Ergonomi ve Güvenlik: Temel Yaklaşım
A tipi uyumlaştırılmış standart olan ( meşhur) EN ISO 12100 standardına göre güvenli tasarım yöntemleri ile riskleri en aza indirmek amaçlanmaktadır. Bu amaca uygun olarak makine tasarımında ergonomik ilkelerin doğru bir şekilde uygulanması gerekmektedir.
Kullanım Aşamalarındaki Ergonomi
Makinelerin kurulumu, bakımı, temizliği, tamiri, sökülmesi ve taşınması gibi tüm süreçlerde ergonomik prensiplere sadık kalınması esastır. Hedef, makinelerin insanın fiziksel ve zihinsel sınırlarıyla uyumlu olarak tasarlanmasını sağlamaktır.
İnsan ve Makine Etkileşimi
Operatörlerin görevleri, çalışma ortamının (örneğin gürültü ve titreşim) etkileri göz önünde bulundurularak analiz edilmeli, bu faktörlerin operatör sağlığı ve güvenliği üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirilmelidir.
Ergonomik Tasarımın Temel Kriterleri
- Vücut Boyutları: Tasarım, operatörlerin fiziki özelliklerine uygun olmalıdır.
- Çalışma Pozisyonu: Operatörler için doğal ve destekleyici duruşlar sağlanmalıdır.
- Vücut Hareketliliği: Hareketler rahat ve doğal olmalıdır.
- Fiziksel Yük: Operatörlerin fiziksel kapasitesine uygun yükler belirlenmelidir.
- Zihinsel Yetenekler: Operatörlerin bilişsel yükü göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu faktörlerin bir araya getirilmesiyle, uygun ergonomik tasarım elde edilebilir.
Çalışma Ortamı ve Operatör Etkileşimi
Fiziksel çalışma ortamı, operatör üzerindeki etkileri minimuma indirecek şekilde analiz edilmeli ve olumsuz faktörler ortadan kaldırılmalıdır. Kolaylaştırıcı unsurlar ise artırılmalıdır.
Net ve Açık İletişim
Operatör ile makine arasındaki etkileşim, ekranlar, sinyaller ve kontrol sistemleri aracılığıyla açık ve net olmalıdır.
Bakım Operatörlerinin Güvenliği
Tasarımda pek de dikkate alınmayan makine bakım operatörlerinin sağlığı ve güvenliği göz önünde bulundurularak, riskli bölgelere güvenli erişim sağlanmalıdır.
Ergonomik Tasarımın Faydaları
Ergonomik ilkelerin uygulanması, tasarımcıların potansiyel riskleri önceden belirlemelerini ve etkili bir şekilde kontrol etmelerini sağlar. Bu yaklaşım, sağlık, güvenlik, verimlilik ve güvenilirlik üzerinde olumlu etkiler yaratırken, hata oranlarını da önemli ölçüde azaltır.
4.2 Özel Gereksinimleri Olan Kişiler İçin Erişilebilir Tasarım
Tasarımcılar, özel gereksinimleri olan kişilerin makineleri rahat ve güvenli bir şekilde kullanabilmesi için ergonomik kuralları, erişilebilir tasarımı ve yardımcı teknolojileri dikkate almalıdır.
NOT: Özel gereksinimler; görme, dokunma ve işitme gibi duyusal yetiler, el becerisi, hareket kabiliyeti, manipülasyon, ses, güç ve dayanıklılık gibi fiziksel yetenekler, zekâ, hafıza, dil ve okuryazarlık gibi bilişsel yetiler ve temas ya da solunum alerjileri gibi sağlık durumlarını kapsar.