EN 614-1:2006+A1:2009 makinelerin tasarımında ergonomik ilkeleri tanımlayan temel standartlardan biridir. Bu standart ergonomik prensiplere dair rehberlik sağlar ve tasarım süreçlerine bu ilkelerin nasıl dâhil edilmesi gerektiğini açıklar.
Bu yazı serimizde standardın gereklerini ele alacağız. Makinelerin CE işaretlemesi ile ilgili şartları sağlaması için bu standardı dikkate almayı unutmayın.
4.3.1 Genel Bakış
İnsanların makineleri güvenli bir şekilde kullanabilmesi, makinelerin boyutları ve şekli ile doğrudan ilişkilidir. İnsan vücut ölçüleri hakkında doğru bilgiye sahip olmak, tasarımcıların makineleri insanların rahatça kullanabileceği şekilde tasarlamalarını sağlar. Operatörlerin rahatça erişebileceği alanlar ve uygun boşlukların bırakılması ile ergonomik tasarım sağlanmış olur.
4.3.2 Vücut Ölçüleri
Makineler, kullanıcıların vücut ölçülerine uygun olmalıdır. Bu ölçüler şunları içermelidir:
- Yetişkinlerin ve özel ihtiyaçları olan kişilerin vücut ölçüleri (sabit ve hareketli, uygun kıyafet ve koruyucu ekipmanla),
- Vücut ölçüleri ve eklem hareketleri,
- Güvenlik mesafeleri,
- Erişim alanları (kullanım, kurulum, bakım, temizlik, onarım, taşıma gibi işlemler için).
Makinelerin boyutları, operatörlerin rahatça çalışabilmesi için uyumlu olmalıdır. Bu, her operatörün en rahat şekilde çalışma pozisyonlarını bulabilmesi için gerekli düzenlemeleri gerektirir.
Tasarım İlkeleri
Aşağıdaki kurallara dikkat edilerek makineler tasarlanmalıdır:
- Çalışma Yüksekliği ve Boyutlar
Makinenin çalışma yüksekliği ve diğer önemli boyutları, operatöre ve yapılan işe uygun olmalıdır. Örneğin, bu boyutlar ayarlanabilir olmalıdır. - Oturuş Alanı
Oturma alanının türü, konumu ve ayarlanabilirliği, operatörün boyutlarına ve yaptığı işe göre uygun olmalıdır. - Yeterli Alan Sağlanması
Görevlerin doğru bir duruş ve hareketle yapılabilmesi için operatörün vücudunun her kısmı için yeterli alan sağlanmalıdır. - Kollar ve Pedallar
Makinenin kolları ve pedalları, operatörün anatomisine ve boyutlarına uygun olmalıdır. Taşınabilir ekipmanlar için kollar, operatörün doğru pozisyonda olup ekipmanı rahatça tutabilmesini sağlamalıdır. - Kolay Erişimli Kontroller
Sık kullanılan kontrol mekanizmaları, operatörün elleri ve ayakları kolayca erişebileceği yerlerde olmalıdır. Diğer önemli kontroller ise daha kolay erişilebilecek bir yerde olmalı, nadiren kullanılan kontroller ise daha uzak bir noktada olabilir.
Yüzdelik Aralıkları
Makineler tasarlanırken, en azından 5. ila 95. yüzdelik aralığına uygun ölçüler kullanılmalıdır. Sağlık ve güvenlik açısından önemli durumlar için, risk değerlendirmelerine göre 1. ve/veya 99. yüzdelikler gibi daha geniş aralıklar tercih edilebilir. Makineler hem erkekler hem de kadınlar tarafından kullanılacağı için, her iki cinsiyetin ortak yüzdelikleri kullanılmalıdır.
Açıklık ve Erişim
- Açıklık (Bacak Mesafesi): 95. ya da daha yüksek yüzdelik değerler kullanılmalıdır.
- Erişim (Operatör Erişimi): 5. ya da daha düşük yüzdelikler tercih edilmelidir.
Eğer makinelerin boyutları ayarlanabiliyorsa, ayarlama aralığı 5. ila 95. yüzdeliği kapsamalıdır.
